Suni mezar tepesi şeklindeki gelişen tümülüs mezarlar M.Ö. 3 binden itibaren Ege, Kafkasya, Balkanlar ve Orta Asya‟da birçok toplum tarafından kullanılmıştır. Tümülüs mezarlar Erken Demir çağdan itibaren Anadolu’da oldukça geniş bir coğrafyada görülmektedir. İyon, Aiolis, Truva, Likya, Lidya, Frigya, ve Trakya’da mimari farklılıkları ile ayrılan tümülüs mezarların örnekleri bulunmaktadır.
Toprak tipi tümülüs katmanları dıştan içe doğru sıralanacak olursak
1- Tümülüsün inşasından günümüze kadar oluşan katman: bu katmanın derinliği fazla değildir
2- Hediye katman: Krala bağlı yerleşim birimlerinden getirilen muhtelif topraklardır. Muhtelif bölgelerden gelen bu toprak çamur ile sıvanmıştır. Renk renk bir katman oluşturur.
3- Ana katman, bölgeden elde edilen toprak yığmasıdır.
4- Taş katman ana koruma katmanıdır. Çatı şeklinde tümülüsü korumaya alır.
5- Kil katman mezar odasını sulardan korur. Bazen kurutulmuş kil konulur ki bu kil de çok serttir.
6- Son katman ise tümülüs mezar odasıdır.
Bazı tümülüsler 2 farklı katmandan oluşmaktadır, her katman kendi içinde bölünmektedir. 1. katman 3 farklı tabakadan oluşmaktadır.
a-Üst Koruma: Bu tümülüsün yüzey alanıdır.
b– Alt koruma tabakası: Buda yüzey tabakasından sonra ilk karşılaşılan tabakadır yüzey tabakasına benzerlik gösterir.
c– Alt koruma tabakası: Bu tabaka alttaki tuzağın düzenini koruyan tabakadır.
2. katman ise ortalama 6 farklı tabakadan oluşur bunlar her tümülüste aynı olmadığı için ortalamayı vermekteyiz.
a-Üst tuzak katmanı, bunlar çakıl yığını şeklindedir bunlar alınmadan girişe yönelirseniz aniden üzerinize kayar.
b- Burada verimli toprak dediğimiz elenmiş toprakla karşılaşırsınız içeride kaya bulunmaması gerekir azda olsa tek tük çıkabilir.
c- Hemen altta 2. çakıla denk gelinir; bu direk girişin tuzağıdır kısacası 1 tümülüste 1 den fazla tuzak olabilir. Daha girişe gelmeden çalışan tuzak ve giriş kapısında çalışan tuzak çeklinde 2 farklı tuzakla karşılaşmak olağandır.
d- Verimsiz toprak dediğimiz kile benzer toprakla karşılaşılmaktadır.
e- Çakıl karışık kum yada beyazımtırak kil tabakası katmanı.
f- Kil tabaka ve horasan katmanı bunun altı giriş kapısıdır bu katmana tuzakların yapıldığı katmanlar bağlıdır.
Bazı tümülüsler dolgu katmanından mezar odalarına kadar birçok yapısal unsura sahiptir. Krepis basamak anlamında kullanılmakta, krepis duvarları ise tümülüsün üzerindeki taş ve toprak yığının akmasını önlemektedir. Dromos mezar odasına geçişi sağlayan dar ve uzun geçit olarak tanımlanır. Mezar odası gömünün yapıldığı adak ve sunumların bırakıldığı ana bölümdür.
Odanın üzerinde farklı örtü sistemleri kullanılmakla beraber, düz tavanın dörtgen uzun bloklarla kapatılması,
sahte beşik tonoz; oda duvarlarının bitiminden itibaren tonozu oluşturacak formda blokların içeriye doğru taşırılması.
kilit taşının kullanılmadığı üst örtü sistemi,
sahte kubbe; tonozdan farklı olarak taşların iç yüzeylerinin eğimli yontulması ile oluşturulur.
üst örtü; gerçek tonoz ve kubbede yastık ve kilit taşının kullanıldığı üst örtü,
basit piramidal çatı; bloklarların tüm yönlerden yuvarlak forma dönüştürülmeden dikey içe taşırılması sonucu üstte tek blokla kapatılmasıdır.
Taş tümülüslerde oda çoğunlukla altıgen planlıdır. Odanın üstünü bir şemsiye gibi kaplayan taş kilit tabaka bulunur. Bu tabaka temel taşlarından beslenerek yukarıya doğru bir ters bir düz olmak üzere harçla örülür ve üstüne kaya tuzu basılır. Bu şekilde yapılması, mezar odasını bir şemsiye gibi soygunlara karşı korumak içindir. Üstünde ise çevreden çeşitli büyüklükte taşlar toplanılarak yapay bir tepe oluşturulur. Katmanları dıştan işe doğru sıralanacak olursa bunlar;
1. Çevrede toplanmış taş katmanı
2. Koruma tabakayı bağlayan taşlar ( Bu taşlar iri ve moloz taşlardır.)
3.Koruma taş kilidi
4.Mezar odası
5.Temel
Tümülüslerde belli bir standart yoktur. Tümülüsün yerleşimi coğrafi durumu ve ölenin unvanı ile alakalı olarak değişir. Toprağın altı karmaşık bir olaydır. Çok odalı ve tek odalı tümülüsler vardır. Tümülüs açılmadan iç mimari yapısı hakkında net bilgiler sunmak yanlış olur.
Genelde üç yöntem kullanılır.
1- Aynı medeniyete ait açılmış diğer tümülüslerden örnekleme yapılır.
2- Tümülüs tek odalı yada çok odalı tahmininde bulunulur.
3- Mezar odasını tespit edecek yüksek teknolojiyi kullanmaktır.
Tümülüs yapıları birer mimari yapılardır, bu nedenle bu tür yapıları basit algılamak başarısızlığı getirir ve çözümü yine bir mimari bilgi ile olacaktır. Sonuçta kas gücüyle yapılan yapılar yine kas gücü ile çözüme kavuşturulmalıdır. Bu güne kadar dünyada tecrübe edilmiş, arkeolojide kullanılan Tümülüs kazı sistemi vardır. Buradan yola çıkarak tecrübeler ışığında başarı yakalanmalıdır.
Tümülüs yapılarda beklenen tehlikelerin başında zehirlenme olayı gelir. Mezar odası o kadar sağlam ki içeride yanan metal, çürüyen cesette ait gazlar kendiliğinden temizlenmez ve oda içinde kalır. Açarken buna dikkat edilmediği zaman ölümle sonuçlanabilecek kadar tehlikelidir. Oda açılırken mutlaka kazla karşılaşılacağı unutulmamalı, gaz maskesi kullanılmalı gaz bir aralık açılınca hemen o alanda hızlıca uzaklaşmalıdır. Odada birken gaz çeşitli yöntemlerle temizlenebilir. Nasıl bir yöntem kullanırsanız kullanınız gaz maskesi, plastik eldiven olmadan mezar odasında objeler toplanmamalıdır.
Frig Tümülüslerinde su tuzakları vardır. Yamaç yüzeyine inşa edilen Tümülüslerde buna dikkat edilmelidir. Su gözü çıkma ihtimaline karşı bir çok yöntem kullanılır. Bunlardan biri tanesi kazı tümülüsün boyuna göre dik yapılmasıdır.
Tümülüslerdeki objeler mutlaka ama mutlaka plastik eldiven kullanılarak toplanmalı, aksi halde zamanla tedavisi mümkün olmayan hastalıklara yol açmaktadır.
Tümülüslerde açılan tünelin çökme tehlikesine karşı, şu tedbirler uygulanmalıdır; tünel açılacaksa çökme tehlikesini aza indirmek üzere taban geniş tavan tabana göre dar olmalı örneğin: temel 2 metre ise tavanı 1.5 metre olmalı yüksekliği bir insanın içinde rahat edebilecek kadar geniş olmalı gerektiğinde ağaç dayanaklar kullanılmalıdır.
Tümülüslerin en belirgin işareti bulunduğu tepede dikili taş olmasıdır bu genelde penis şeklindeki taştır. üçgen oyma işaretleri ve dolgu toprak yine tümülüs belirtileridir.
Tümülüs Giriş Örneği.
Bana yardımcı olacak veya resimdeki tümülüs nerede açılmış (Tümülüs mezar içi yapısı yazısının üstündeki resim) aynı o resimdeki kaç MT derinlikte tuzak varmı 9 MT oldu hala kenarından 2 MT sis rahat gidiyor detaylı şekilde anlatirim
Merhabalar.sizden bilgi almak istiyorum.dağ yamacina yapilmis.diktorgen şeklinde bir tümülüse tavanindan girdik.1metre kazdiktan sonra beyaz cakil tabakası çıktı.1metre genişliğinde. Sonra elenmiş toprak tabakası çıktı. Her bir metrede beyaz cakil çıktı. 7.metreye geldiğimizde cakil yigini çıktı.cakili 2 metre indik.ince kum çıktı. Orada bıraktık. Ne kadar daha devam etmemiz gerekiyor mezar odasına ulaşmak için ve tuzaklara karşı ne yapabiliriz saygilar