Diyelim ki Osmanlı parası buldunuz ve hangi döneme ait olduğunu bilmiyorsunuz. Oysaki bu çok kolay bir iştir. Çünkü her Osmanlı parasında tarih vardır. Eğer Osmanlı sayılarını biliyorsanız paranın basım tarihini okur hangi padişah döneminde basılmış anlarsınız. Eğer Osmanlı sayılarını bilmiyorsanız sorun etmeyin bu konu sizi mutlu edecek kadar ayrıntı içermektedir.
Padişah olmanın iki şartı vardır, hutbe ve padişah adına para basılması. İlk iş ise onun adına bir tuğra yapmaktır. Tuğra, padişahın bir imzasıdır. Ve her padişah için benzersiz yapılmıştır. Bir tuğrada padişahın adı, babasının adı ve bir dua vardır: Örneğin Abdülmecid Han bin Mahmut, el muzaffer daima (Mahmut oğlu Abdülmecid, ebede galip olsun).
Bir Osmanlı madeni paranız olduğunu anladıktan sonraki aşama, bu madeni paranın dönemini yani basım tarihini ve basım yerini belirlemektir.
Madeni paraların üzerinde nominal değer göstergesi olmamasına rağmen, hepsinin bir basım tarihi vardır. Osmanlı sikkelerinde Kostantiniye (İstanbul), Mısır (Mısır) ve Bağdat’ta iki farklı tarihlendirme sistemi bulunmakta olup, padişahın tahta çıkma tarihi vardır:
Madeni paraların üzerinde nominal değer göstergesi olmamasına rağmen, hepsinin bir basım tarihi vardır. Osmanlı sikkelerinde İstanbul, Mısır ve Bağdat’ta iki farklı tarihlendirme sistemi bulunmakta olup, padişahın tahta çıkma tarihi vardır.
Üst resim örneğinde görüldüğü gibi her osmanlı parasında tarih vardır. Alt resimlerde örneklere bakabilirsiniz.
Tunus’ta basılan sikkelerde saltanat yılı kaldırılıp yerine sadece basım tarihi kullanılmıştır. Örneğin Abdülmecid’e ait Tunus sikkelerinde 1256’dan 1276’ya kadar olan yılları görebilirsiniz.
Sikkelerin arka yüzünde bulunan dört haneli basım tarihini aşağıdaki Arapça-Latin rakam tablosundan öğrenebilirsiniz.
Altın : Parlak sarı renkte yumuşak bir metaldir. Kimyasal olarak çok sert reaksiyona girdiği için korozyon ve benzeri şeyler yoktur. Osmanlı Devleti fakirlerin kullanması için çıkardığı altın sikkelere benzer sikkeler vardır. Pirinç alaşımından yapılmış “penez” adı verilen paralar ile karıştırmayın.
Gümüş: Nikele göre daha parlak ve gri renktedir, yarı mat bir görünüme sahiptir.
Alaşım: %50’den az gümüş alaşımı içerir. Diğer metaller ise baz metal olarakta adlandırılan Doğada gri renkte bulunabilen değerli bir metaldir.
Bakır: Madeni parada kullanılan metalin oranına ve kalitesine göre çeşitli kahverengi renklerde ortaya çıkar. Ve kolay oksitlenen bir metaldir.
Nikel: Oksitlenmesi zor ve parlak gri renklerde çok dayanıklı bir metaldir. Paranın kesin çıkış tarihini bulmak kolaydır. Bunun için padişah, çap, metal ve yıla bakılmalıdır. Ksgar’da veya Tunus’ta basılmışsa onları tanımlamak çok kolaydır.
Osmanlıların orijinal sikkeleri akçe adı verilen küçük gümüş sikkelerden oluşuyordu. Avrupalılar tarafından asper adı verilmiştir. Altın sikkeler 15. yüzyılın sonunda basılmaya başladı. Öncesinde Venedik dukası ve yabancı altın kullanıldı. Kayda değer Osmanlı yeniliği, padişahın adı ve unvanları resmedilen tuğra basıldı. Bu para önce Avrupa sonra diğer coğrafyalarda sıkı bir şekilde kullanılmaya başladı.
