Küp mezarlar, M.Ö. 2700 ile 1800 yılları arasında kullanılan bir çeşit ölü gömme geleneğidir. Genellikle doğuya dönüktür. Ölü küpün içine hoker pozisyonunda konulmuştur. Hoker pozisyonu, ayakların karna çekilmesiyle oluşturulan pozisyondur. Ceninin anne karnındaki pozisyonu da hoker pozisyonudur. Zaten küp mezarlardaki amacın “Dünyaya geldiği gibi gitsin” düşüncesi olduğu düşünülmektedir.
Ölünün kapalı bir yere konması gerektiği düşüncesinin bu dönemde başladığı tahmin edilmektedir. Küp mezarların ağızları kapaktaşı yada derin bir çömlekle kapatılmıştır. Etrafları taşlarla desteklenmiştir. Ülkemizin bir çok ilinde bol sayıda örnekleri vardır.
Bu mezarlarda en sık rastlanan hediyeler bronz iğneler ve gaga ağızlı testilerdir. Ayrıca kadınlarda brozn yüzük, küpe, bilezik erkeklerde ise bronz spatula, taş balta vb. gibi objeler çıktığı görülmüştür. Konunun en altında küp mezarlara ait resimler yer almaktadır.
Bazı küp mezar kazılarında çıkartılan kaplar, tahta araçlar, kemik iğneler vd. bir yana bu kaplar, ilk başlarda ölülerin yanına içlerine su ve yemek konularak mezarlara bırakılıyordu. “Ölen kişinin embriyon gibi çömelmiş durumda bulunduğu sanki yeniden doğacakmış gibi büyük boyuttaki küpler olarak karşımıza çıkıyor.”
Küp biçimindeki bu kapların en belirgin özelliği hamile bir kadın karnına benzemesidir. Kadın vücudunu çağrıştıran pek çok toprak küp mevcuttur.
Böylece küpler içerisine konularak mezarlara gömülme kültürü aslında yeniden dirilme ve dünyaya gelme anlayışının bir ürünü olarak eski toplumlarda kadının yaratıcı, doğurucu yönünden gelen bir inançtı. Daha o zamanlar ölüleri küpler içerisine oturtarak mezarlara gömüyorlardı. “İnsan yaşamı, ışığın ve karanlığın çatışmasında var olmayı öğrendi, evrensel ana kucağı olarak algılanan toprağın, karanlıklarına geri gideceği ana dek, bağlı olduğu, yaşamın günlük değişiklerini öğrendi. Onu ölülerin arasına gömdüler, böylece yeni yaşam için yeniden doğabilsin diye.”
Çocuk ve bebek ölümleri eski çağlarda en yüksek ölüm oranına sahip grubu oluşturmaktadır. Yapılan araştırmalara göre, bebeklerin büyük çoğunluğu doğumdan sonraki ilk hafta içerisinde ölmekteydi. Genel bir hesaplama yaptığımızda bebek ölüm oranı %35 civarındaydı. Bu ölümlerden dolayı genellikle yeni doğan bebeklere adı, doğumdan 1 hafta sonra verilirdi.
Lahit ve sandık mezarlarla beraber günlük kullanım için üretilmiş pişmiş toprak kaplarda yani küplerde mezar için kullanılmıştır. İyi kalitede bezeli lahit ve sandıkların aksine bu kaplar genellikle pithos (küp mezar), amphora veya pişirme kapları gibi bezemesiz ve kaba örneklerdir. Yetişkinler için büyük boyutlu pithoslar veya birden fazla pithos kullanılırken, bir çok mezarlık alanında bebekler sadece amphora veya mutfak kaplarının içerisine gömülmüştür. Pithos dediğimiz küp, amphora ve mutfak kapları dediğimiz küplerin küçük hali olarak tanımlanabilir. bunların tam ayrışmiş tanımı ise küp mezar ve çömlek mezar şeklindedir.
Eski Yunan Dünyasındaki birçok mezarlık alanlarında, yan yatırılmış olarak ele geçen kapların ağız kısımları taş levha veya büyük bir vazo parçası ile kapatılmıştır.
Batı Anadoluda belirlenmiş nekropolis alanlarında da yetişkinler ve çocuklar için pithoslar yanı küp mezarlar kullanılırken, bebekler daha çok basit bir vazo içerisine gömülmüştür. Klazomenai, Antandros, Pitane, Tenedos ve Assosta yetişkinler ve çocuklar için kullanılmış çok sayıda pithos dediğimiz küp mezarlar ortaya çıkmıştır.
Sözü edilen nekropolislerde de açığa çıkan pithoslar, yan yatırılmakta ve ağızları geniş plaka taşlar ile örtülmektedir. Bebeklerin amphora ya da mutfak kabı içerisine gömülmesi, Anadolunun en yaygın ölü gömme tiplerindendir. amphora dediğimiz küpün küçük haline benzemektedir.
Sonuç
Burada anlamamız gereken bazı defineciler küpler boş çıktı diye sorular sormaktadır, işte boş çıkan küp aslında boş değil Kremasyon adı verilen yani ceset yakılarak gömülmesiyle alakalıdır, sizin boş dediğiniz küpler boş değil küpün tabanında azda olsa yanmış ceset kalıntıları vardır. kısacası boş dediğiniz küp aslında bir mezardır. Çömlek olan çocuk mezarı küp olan yetişkin mezarıdır. çömleğin diğer adı amphora, küpün diğer adı ise pithos’tur. umarım anlatabilmişimdir.
