Ermenilerde akla nizama sığmayacak şekilde para saklama yöntemleri vardır. Fakat göçe tabi tutulduğu dönemde çoğu gömüler acilen yapılmıştır. Onlar derin olmayıp ortalama 30 cm ile 1 metre civarlarındadır. Bunların kayalara oyulmuş oyma kabartma şeklinde define işareti bulunmamaktadır. Genelde yaşlı ağaçlar, bahçelerinin köşeleri, kuyular, ahırlar, kiler gibi bölgeleri saklama yerleri olarak seçmişlerdir.
Ermeniler paralarını sakladıkları yerleri sırayla yazalım. Evlerin içindeki ocaklar, kapı eşiği, baca duvarı. Evin avlusundaki kuyu içi ve dış yanları, avludaki 3 yaşlı ağaçtan en yaşlı olanı. Kilerdeki yapı taşlarında farklı olan vardır, sökülüp takılabilen taş türüdür. Yine zemin taşında kaldırılıp tekrar koyulan taşlar para saklama yerleridir.
Ermeniler eşkiya baskınlarına karşı bu saklama metotlarına gerek duymuştur. Para en çok avludaki kuyu çevresinde yada içindeki her hangi bir yapı taşının arkasındadır. Yada oturma odasına oturduğunda pencereden baktığı zaman direk parayı göreceği yer seçilirdi. Bu en yaygın olanıdır, sizde bir ermeni evi bulursanız pencereden dışarı bakın gördüğünüz yerleri araştırın. Hiç bir ermeni pencereden göremeyeceği yere para saklamamıştır.
Mübadele “zorunlu yer değiştirtme”dir. Mübadele, 1923’de yılında Lozan Antlaşması’na ek protokol uyarınca Türkiye’deki Rumların Yunanistan’a, Yunanistan’daki Türklerin Türkiye’ye zorunlu göçü sürecine verilen addır. Bu durum ermenilerden farklıdır, Ermeniler zorunlu göçe “Tehcir” tabi tutulmuştur.
Ülkemizde Yığınla Tehcir ve Mübadele Zenginleri Var
Halkların acıları, ölümleri, kimilerine zenginlik olarak dönüş yaptı. Mübadele de, aynı tehcir gibi, yeni zenginler yarattı. Rumların geride kalan malları, mülkleri, altınları ve diğer değerli eşyaları ilk fırsatta yağmalandı. Bulunamayan altınların bir kısmı defineciler tarafından alınırken çoğunun hala yerinde yeni sahibini beklediğini söyleyebiliriz.
Örnek alt resimdeki semboller Rumlara aittir. Bu sembolleri bulduğunuz an evin Rumlara ait olduğunu anlarsınız.
Rumların para saklama yöntemleri Ermenilerden biraz farklıdır. Özellikle Karadeniz Rumları parayı gömdükten sonra üzerine mutlaka meşe ağacı dikerdi. Bu Rumların en yaygın para saklama şeklidir. Rum evi bahçesinde yaşlı meşe varsa altına bakmalısınız. Genelde 2 yada 3 meşe olur siz en yaşlı olanın altına bakacaksınız. Bu para ağaç kesilip kök sökülmeden alınmaz. Bunun için mülki amirliğinden izin almanız gereklidir.
Rum parasını almak Ermenilerden daha zordur. Diğer Rum para saklama yöntemi evin temelidir. Evin temel taşları arasında yassı ve işlenmiş olanı varsa bunun altına bakılmalıdır. Rumlar paralarını sanki bir daha almayacaklarmış gibi sağlamca saklar. 50 sene sonra torunum alsın dercesine kendisinin bile ihtiyaç duyduğunda alamayacağı şekilde saklar.
Örnek olarak ermeni kuyu paralarını alması çok kolaydır. Kuyu içindeki yapı taşlarından kesme olanı tıpkı çekmece gibi çeker elini dirseğine kadar sokup parayı alırsın. Rumlarda durum böyle değildir.
Rum kuyuya para saklamışsa üste yakın yere saklamaz. Kuyunun alt yapı taşlarından birine saklar o taşı çıkarmaya çalıştığında kuyu içine çöker. Neredeyse bütün yükü çeken taş seçilir onun arkasına saklanır. Koyarken bile bu adam bunu nasıl koymuş diye merak edersin. Bizim tahminimiz bu paralar kuyu inşası sırasında koyulan paralar. Kuyunun bütün yükünü çekecek taş yerleştirilmeden önce paranın saklandığını düşünüyoruz. Daha sonra üst taşlar yerleştirilerek kuyunun yapımı tamalanır.
Ermeniler genelde 3 ağaç en yaşlı olanı hedef alarak gömer. Rumlar ise gömüden sonra ağacı üzerine ektiklerine şahit oluyoruz,. Bu hesaba bazende kuyu dahil oluyor. Ağaç kuyu ilişkisi dışında kuyu bir bütün olarak kullandıklarını biliyoruz. Eski evlerdeki kuyular önemlidir duvarları ve tam dibini oyarak kullandılar bazende oda şeklide yapmışlardır. Dikkat edin uzun sure kullanılmayan kuyular çökme tehlikesi taşır.
Evin bahçesini düşünün kare yapın tam ortasına bakın genelde taş içi yada altına koyarlar. Yok öle değilse 1,10 cm derinde olur. Birde kuyunun iç duvarı önemlidir. İç duvardaki yapı taşları arasında kaya yapısı daha kaliteli olan taşlara dikkat edin. Onların arkasında bir kese olur; el dirseğe kadar girer keseyi alırsın.
Dikkat edin bazı kuyular içe doğru genişler. Yani altı geniş üst tarafı dardır bu tip kuyulardan bir taş söküldüğünde kuyu direk çöker. Aman buna dikkat edin işimiz definecilere bilgi vermek hayatlarını tehlikeye atmak değil.
Ek olarak kuyunun ağzından itibaren 1 mt. aşağısındadır. Veya kuyunun hemen yanında kör pencerededir?
Yunan ve ermeni ev halkının mezarı ya evin bahçesindedir. Veya da yakında bulunan tepede olur, genelde mezarlarına hediye eşya koydukları da görülür. Yunan mezarları ermeni mezarlarına göre daha çok hediye eşya saklayan medeniyettir.
Ermeni evlerinin planlarına iyi bakın. Genelde sofa-tokana ve harem üçlüsü şeklinde planlanır, yani hol salon aynıdır. Tokanada dediğimiz mutfaktır, ve harem yatak odasıdır. Bu evler avlu veya kapalı bir hol etrafında şekillenmiştir. Bunlara Dışa kapalı içe dönük sofa merkezli evler denir. Eve girdiğinde hol vardır hole girersin. Duvara yakın yerlerde oturma sedirleri, yada süs eşyalarının koyulduğu taş masa vardır. Bunun altına bak; altta zemin taşında farklı mermer taş olacak kaldır para altındadır.
Evin altına mahzen yaptılarsa temelden giriş olur. Mahzen çok zaman kiler olarak kullanılır giriş bazen ev içindendir. Başka yerden aramanıza gerek yok. İçerideki ocağa dikkatli bakılmalı iç tarafta yukarı bir el uzatımı kadar yere kasa bırakırlar. Artı ocağın altına 1 metre inilirse gizli oda yapıldığını görebilirsiniz.
Şöyle düşünün eşkıyalar kol geziyor her daim eve baskın yapıp tüm değerli eşyaları alıp gidiyor. Buna önlem için nasıl bir saklama metodu uygulamak lazım. Kendi kendinize sorun öyle araştırma yapın.
Evlerdeki mutfaklarda önemlidir buralarda para korlar genelde atık suyun koku pis olan yerleri tercih etmişlerdir.
Eğer cepheden içe bükülen giriş varsa bu mimari yapının 2 penceresi vardır. Bu pencerelerden dışarı bakarsan parayı görürsün.
Tavanlar: Ermeni evlerinde saklama metotları içinde tavanlarda iyidir. Eski evlerin büyük odalarındaki tavanda kullanılan (baba ) diye adlandırılan hatıl ağaçları içinde saklama yöntemleri vardır. Paralar ve kıymetli eşyalarını bu ağaçların içine saklarlar. 2 parmak girecek şekilde delik açılarak deliğin içine parmakla bastırılarak sıkıştırılır. Ve delikler parayla doldurulur.
Misafir odası: Ermeni evlerinde misafir odalarına bakın. Örneğin, bazı Hristiyan evlerinde dini veya alt-kültürlerine ait, haç veya çift-başlı kartal gibi, dekoratif figürler vardır.
Ocaklığın altına dikkat edin burası en garanti yerdir. Eve baskın yapan eşkiyaların hiç birinin aklına gelmeyecek nokta yanan ocağın altıdır. Dediğimiz gibi para akla gelmeyecek yerlere saklanır. Yada baskın sırasında aranması en zor olan yerlere saklanırdı.
Eğer evin ocaklığa yakın civarında veya ahırında taşta çakılı halkalı demir zikke vardır. Malı sikkenin tam karşısındaki duvarda olur. Eğer sikke halka yoksa olduğu taş sökülür.
Ocak ve Bacalar; Evlerin üst bacalarında araştırma yapmak iyidir. Orda değişik bir taş veya baca kapaklarının içini mutlaka kontrol etmek gerekir.
Yemek ve ekmek pişirme noktaları. Buralarda gömüler ateşin tam altına gelen noktaya yapılı. Ayrıca bacanın içinde bir bölüme veya dış temel dipleri kullanılır.
Şömine; Ermeni ve rum evlerinde şömine çok önemlidir. Şömineye bakın, Şömine önündeki yatay taşada bakın. Bazı evlerde tandır vardır, salondadır, tandırın içine bakın. İçerideki taşlar arasında çekmece olan vardır yada horasan sıva vardır. Onlara bakın para onların arkasında olur.
Yunan ve Ermeni evlerinde duvarlarda bazen oval taş olur. Bu taşların üzerinde işaret var ise çek bak onda mal vardır. Eyer işaret yoksa sırtını daya baktığı yer ya kapı yada penceredir, oraları incele. Kapı girişinde genelde 3 basamaklı giriş olur. Basamakları incelemek gerek, nasıl mı kaldır bak altında ne var.
Evlerdeki sedirler vardır kayadan yapılır. Hani oda mezarlarda cesetlerin olduğu sedir vardır, evlerde aynı tipte sedirler olur. Onları iyi inceleyin bazen mal bazende gizli oda bu sedirin altında olur. Evlerdeki duvarlardaki olan murçlar çiviler çeşitli demir parçaları çakılı ise ki olur iyi incelenmeli. Ya altında olur yada sırtını daya karşısına bak orada olur. Ama dediğim gibi bu demirlere iyi bakın hiç bir işe akla mantığa uymamalı olduğu yer.
Ayrıca Ermeni ve Rumlara ait eski evlerin kalın duvarlı olanları vardır. Pencerelerin iç/alt kısmının oyularak paraların buralara doldurulması metodu bayağı yaygın rastlanmaktadır.
Hayvan barınağı olarak kullanılan ahırlara bakın. Özellikle saman doldurulan herkesin göremeyeceği mekanlar olan samanlık altları çok önemlidir. Bu ahırdan depoya inmek için gizli kapı yaparlar. Tam temelden girilir. Ortalı olmalı girişiniz.
Eğer ahır kapısı girişinde yani duvara gömülü (loğ) olur. Loğ ( eskiden toprak evlerin üstünü su akmasın diye yuvarladıkları 30 -40 kğ civarında yuvarlak kaya ). Ermeni evlerinin çoğunda olur. Loğ dediğim yerdeyse malı içerideki sağ taraftaki pencerenin altında duvarın içinde olur. Eğer loğ renkli değilde beyaz ise üstünde istavrozu varsa loğun içinde olur.
Kilerlerde ise harman zamanı bitirilip ev sahibinin bütün kışlığını doldurduğu odadır. Çuvallar dolusu buğday veya un malzemesinin tam altına gelen noktalar iyidir.
Mahzen; Birde ermeni evlerinde olan ama Müslüman evlerinde bulunmayan bir bölme vardır. Bu bölme şarap mahzenidir. Çünkü dini nedenlerden dolayı gayrı-Müslimler evlerinde şarap tüketip üretebiliyorlardı. İşte paranın olma ihtimali en yüksek yer burasıdır.
Ermeni evine giderken sokaktan avlu sınırına avlu sınırında girişe giden yolu iyi takip edin. Avlu sınırına girdiğinizde paranın ya yanından geçersin yada üstüne basar geçersin.
Giriş cepheden dışarı doğru taşar şekilde yapılmışsa bu direk zengin evidir Hemde çok zengin. Buna konak derlerdi, bu evin avlusuna iyi bakın, köşk denilen alan olacak, yazın oturulan yerdir. Burada asma yada büyük ağaç olacak genelde gölge yerdir. Yemek burada yenir, İşte buraya bakın ev sahibi avluda paranın üzerinde oturur vaziyettedir.
Evlere girişte çoğu insanın dikkatini çekmeyecek olan noktalardan birisi sürekli üzerine basılarak geçilen kapı eşikleridir. Bu noktalar çoğu define avcılarının nasip elde ettikleri noktalardır. Bunun için sokağa açılan kapının iç eşiğinin altını sağlıklı bir biçimde tespitten geçirmek gerekecektir.
Kapı eşikliğindeki kesme taşın altına bakmak kimsenin aklına gelmez. Kapıdan girişte ilk bastığınız taş çok önemlidir. Eğer karşı tepede küçük yuvarlak oyma varsa, oyma ayak bastığınız yere bakıyorsa kesin paradır. Bu daha çok ermeni gömü mantığında yer alır. Yunanlılarda ise dış temel sıva altı gibi alması daha zor alanlar seçerler.
Giriş kapısının kam karşı tavanı, burayada dikkat edin. Ya işaret görürsün yada horasan sıva, her ikisinden biri varsa gömüyü buldunuz demektir.
Evin taştan merdiveni varsa 1. basamakla 3 basamağın altına bakılır. Evde ocaklığı varsa ( odunla yemek pişirdikleri yer ) tam altına bakılır.
Evin giriş kapısına iyi bakın, üste bakın, üst tarafta niş yada balkon olmalıdır. Kapının tam girişi letonlu yani kemerliyse ayağınızın altındaki merdiven yada eşik dediğimiz taşa bakın. Giriş düz letonlu yani dikdörtgen kesme taş varsa orada birde atkı taşı olur. Bu taşın arkasına bakın orada iyi para vardır.
Merdiven atları. Buralarda tespit yapılırken eve giriş merdivenlerine bakın. Üst kat merdivenlerinede bakın. Merdivenlerin önemli olan noktası en alttaki veya alttan üçüncü basamağın iç dolgusu olabilir. Özellikle taş veya moloz dolgulu merdivenler bu açıdan önemlidir.
Bunlar genellikle armut ceviz alıç ve dut ağaçlarından oluşur. Zaman zaman çam ahlat gibi ağaçların altı veya belli mesafede yakınları tercih etmekle beraber. Değişik ağaçlar avlu içinde pek sık görülmemektedir. İsmini verdiğimiz meyve ağaçları Anadolu nun sıkça rastlanan türleridir. Bu tür ağaçlar gömü anlamında şüphe uyandırıyorsa bunların ev tarafından görülen yönleri içinde 3-5-7 gibi adımlarla çevresi cihazla taranmalıdır. Ve tespitler buna göre yapılmalıdır.
Şayet aynı avlunun içinde iki veya 3 gibi fazla sayıda ağaç mevcutsa bu durumda ağaçlar arasında geometrik bir bağlantı kurulmalıdır.
Kaç adet olduğu bunların tamamının bacaları olup olmadığına dikkat etmek gerekir. Bacası olmayan sahte kuzuluklar varsa onlarada bakılmalıdır.
Ona keza ocaklığın tam üstü yani baca deliğine dikkatlice bakın. Eğer değişik bir taş varsa çekmece olma ihtimali yüksektir. Ve o taşın üstünde de genellikle yarım ay istavroz ve murç deliği olur. Evin tataklığı ( yani önceden yatakların konduğu taştan örme yer ) boşluk sesi aranmalıdır.
Bunların dışında akla hayale gelmeyecek pek çok noktalardan gömü çıkma olası çoktur. Bunlar kuyular, hayvan su içme yalak altlarıdır. Dibek taşı altları, gömme banyolar ve buna benzer sayamadığımız birçok yerlerde dikkatli ve araştırma yapılmalıdır.
Ek Olarak
Mesela Müslüman evlerinde selamlık, evin erkek üyelerine veya erkek misafirlerine tahsis edilmiş bölmesidir. Haremlik ise bunun bayanlar için ayrılmış eşdeğeridir. Ev odalarının bu şekilde ayrılmasının gerisinde yatan fikir ‘mahremiyet içinde yaşamaktır’. Hristiyan evlerinde bu ayrım aile üyelerinin kullandıkları odalar değil sadece misafir odaları için vardı.
Ayrıca, Müslüman evlerinde abdest ve banyo amaçlı kullanılan, sofa dahilindeki seki altında, ‘çağ taşı’ isimli bir bölüm bulunmaktadır. Bazı Ermeni evlerinde seki altı bulunduğu doğrudur ama dini amaçlı kullanılan bir yer değildir. Eğer ermeni evinde seki taşı varsa altına mutlaka bakın.
Ermeni evi yapımında kullanılan malzemelere çok dikkat edin, hem malzemeye hemde metal aksamlara. Ev eğer yontulmuş mermer taşla yapılmışsa bu mermerleri inceleyin, hepsi aynı mermer değildir. Farklı mermer ocağından getirilmiş mermer yapı taşı varsa bunun arkasına bakın para oradadır.
Kitabe; Ermeni evinde kitabe varsa burada mutlaka para vardır. Kitabe genelde kapı girişinde biyerde olur yada ön cephededir. Bu kitabelerde haç, dikdörtgen oyma, kare oyma, oval, üç dilimli (yonca şeklinde), yarım daire ve yuvarlak gibidir boyları birbirinden farklı olabilir. Pencerelerde yada girişlerde olur, özellikle üst kısımlardadır. Eğer penceredeyse üste bakın üstte söve vardır. Yada sövenin üst tarafına bakın oralara biyere bakın bir miktar para vardır.
Kaynak: Define Sohbeti MendereS
