Elektron, altın ve gümüş gibi değerli metalden basılan sikkelerde Fiyatları belirlemede ağırlık çok önemlidir; sikkenin değeri, basıldığı metalin ağırlığına bağlıdır. Antik çağda belli bir birimde basılan sikkenin ağırlığı, bu sikkeyi basan kentlere göre değişiklik gösterir; aynı birimi her kent aynı ağırlıkta basmayabilir.
Örneğin 1 Aigina gümüş stateri 12.2 gr. geliyorken 1 Korinthos stateri 8.6 gr. geliyordu. Bazı kentler ise ortak bir ağırlık sistemi benimsemişlerdi; bu kentler birbirinden uzak olsalar bile bastıkları sikkelerin ağırlıkları (birimleri) aynı idi. Alt ve üst birimleriyle birlikte, esas sikkenin ağırlığı o kentin/darphanenin kullandığı ağırlık sistemini oluşturuyordu.
Bugün bilinen ağırlık sistemleri, o ağırlıkların esas olarak kullanıldığı yerlere göre adlandırılmıştır. Örneğin, Aigina ağırlık ölçüsü (ya da sistemi), esas olarak Aigina’da kullanıldığı için ismini oradan almıştır. Fakat aynı ağırlık ölçüsü, Boiotia ve Thessalia gibi, Aigina dışında da kullanılmıştır. Bu ağırlık sistemleri günümüz nümizmatlarının yaptığı sınıflandırmadır; antik çağda farklı ağırlık sistemleri mevcut olmasına rağmen böyle bir sınıflama yoktu.
Bir kentin bastığı sikkelerde esas birim, en çok kullanılan (normal olan) en büyük birimdir. Diğer alt ve üst birimler bu büyük birimin ağırlığına gör hesaplanır. Daha küçük birimler daha çok günlük alışverişlerde, büyük birimler ise büyük ticari alışverişlerde (hem kent içinde hem de kentler arasında) kullanılıyordu.
Birimlere verilen adların bir kısmı eski çağdan günümüze kalmışlardır. Bu tür antik adlara örnek olarak tetradrahmi, didrahmi ve obol (obolos) gösterilebilir. Eski Yunanlılar standart bir sikkenin (stater) alt birimlerinden söz ederken trite (üçte bir), hekte (altıda bir) gibi adlar kullanıyorlardı. Günümüzde de antik adın bilinmediği bir birimle karşılaşıldığında bu tür birimler kullanılmaktadır.
Küçük Asya’nın en eski elektron sikkelerinde esas birim “standart ağırlık” ya da “ağırlık birimi” anlamına gelen stater idi. Daha sonra gerek Küçük Asya’da, gerekse Yunan dünyasının başka yerlerinde altın, gümüş ve bazen elektron sikkelerin en büyük normal birimine de stater denmiştir.
Kayıtlara geçen birimler arasında en fazla görülenler “obol (obolos)” ve “drahmi (drahma)” dir. Obolos, demir şiş anlamına gelen grekçe obelos’tan türemiştir.
Örnek: Diyelim ki en çok kullanılan büyük birim drahmidir. Bu birimden daha büyük olan tetradrahmi varsa bile, esas birim drahmi olarak düşünülmelidir. Esas birim mutlaka en çok kullanılan (basılan) büyük birimdir; az basılmış olan büyük birim, esas birim olamaz.
Antik Yunan yazılarında, pişirmede kullanılan bu şişlerin, üç ayaklı kazanlar veya diğer metal araç-gereçler gibi para yerine kullanıldığına dair bilgiler mevcuttur. Antik geleneğe göre, Argos kralı Pheidon Yunanistan’da (Aigina’da) ilk sikkeleri tedavüle sokunca, bu şişleri Argos’taki Hera Tapınağı’na (Heraion) ithaf etmiştir. Nitekim Argos Hera Tapınağı’nda yapılan kazılarda çok sayıda demir şiş ele geçmiştir.
“Avuç dolusu” anlamına gelen draks ile “kavramak” anlamına gelen dratto/drattomai sözcükleri drahmi (drahma/drahme) sözcüğünün kökenidir. Bir drahmi, bir avuç dolusu demir şişe eşittir; bir avuca altı demir şiş sığdığından, 1 drahmi 6 demir şişe eşittir. Böylece 6 obol 1 drahminin karşılığı olmaktadır. Obol, esas olarak gümü? sikke birimidir; fakat bronzdan ve nadiren altından da basılmıştır. Drahmi, en fazla kullanılan birim olmasına rağmen, bu birimin iki (didrahmi) ve dört (tetradrahmi) katı birimde sikkelerde basılmıştır.
Antik çağda kullanılan ödeme araçlarından biri de talanton (talent) idi. Talanton, sikke birim değil ağırlık birimidir. Mezopotamya’daki biltu ile aynı anlamdadır. “Ağırlık” anlamına gelen talanton en büyük Yunan ağırlığıdır. Teorik ağırlığı 26.196 kg. olan 1 talanton, 60 mina’ya eşittir. Yunan yazınında, büyük miktardaki paralar talanton olarak ifade edilmektedir. Bir talantonun ne kadar sikke içerdiği, kullanıldığı para sistemine göre değişir. Örneğin 1 talanton bazen 6000 Attika drahmisi, bazen de 2100 Aigina stateri içerebilir. Talanton ağırlık veya değer olarak kullanılmışlardır, sikke olarak basılmamışlardır.
Antik çağda kullanılan sikke birimleri ve ağırlık sistemlerini, bu kentlerin kullandıkları sikkeler ile beraber inceleyen nümizmatlar sikke tanımlaması ve kentlerin belli dönemlerde birbirleriyle olan ekonomik ili?kilerini açıklamak amaçlı sınıflandırmalar yapmışlardır. Tekrar etmek gerekirse, bu sistemler antik çağda var olsa da bu tip sınıflandırmalar antik çağda yoktu. Tespit edildiği kadarıyla Antik Yunanistan’da kullanılan sikke sistemleri ve kullanıldığı kentler:
Aigina atina yakınlarında küçük bir ada
Aigina adası Kıt’a Yunanistan’da sikke kullanımını benimseyen en erken devlettir. Yapılan nümizmatik çalışmaları sonucu ilk Aigina gümüş sikkelerinin M.Ö. 6. yüzyıl ortalarında basıldığını göstermektedir. Erken sikkelerin ön yüzünde kentin sembolü olan deniz kaplumbağası, arka yüzde ise içi çapraz hatlarla bölünmüş kare incus yer almaktadır. Antik çağda Aigina gümüş sikkeleri, üzerindeki tipten dolayı “kaplumbağalar” (khelonai) olarak anılırdı. Bu tip sikkeler Avrupa Yunanistan’daki sikke basımının tartışmasız öncü tipiydi. Sikkeler, Aigina sisteminde olup, 2 drahmi (didrahmi) değerindeki bir Aigina stateri 12.2 gr. ağırlığında idi.
Aigina ağırlık sistemi birimi 12.2 gr.lık staterdir (didrahmi). Drahmi ve daha ufak birimleri mevcuttur. Aigina, Sikyon, Elis ve Peloponessos’daki diğer yerlerde; Boiotia, Thessalia, Phokis ve Lokris’te; güney Ege adalarında ve Girit’te; Kamiros ve Knidos’ta bu sikke sistemi kullanılmıştır. Aigina sikkeleri ortalama fiyat 2.000 – 7.000 YTL arasında değişmektedir.
Yunanistan yarımadasında M.Ö. ikinci bin yılın başından itibaren görülmeye başlayan Akhalar, bu bölgede Akha (Miken) medeniyetini kurmuşlardır. Yunanistan’ın kuzeyindeki Doris Bölgesi’nde oturduktan sonra Peloponnessos, Girit, Anadolu’nun güneybatı kıyıları ve bu kıyıların önündeki adalara yerleştiler.
Akha ağırlık sisteminin birimi 8 gr.lık staterdir. Drahmi ve triobol alt birimleri mevcuttur. Peloponnesos’tan giden Akhaların kurdukları Güney İtalya kolonilerinde (Kaulonia, Kroton, Metapontion, Poseidonia, Sybaris vb.) kullanıldığı için bu adla adlandırılır.
Attika Yunanistan’ın başkenti Atina ve çevresini kapsayan bir tarihi bölgedir.
Attika ağırlık sistemi birimi 17.2 gr.lık tetradrahmidir. Drahmi (4.3 gr.) ve obol (0.72 gr.) alt birimleri basılmıştır. Atina, Euboia, Khalkidike, Sicilya, Delos, Kyrenaika ve Büyük iskender tarafından kullanılmıştır. Attika ağırlık sisteminde basılan birimler şu şekildedir.
Dekadrahmi = 10 drahmi : 43 gr.
Tetradrahmi = 4 drahmi : 17.2 gr.
Didrahmi = 2 drahmi : 8.6 gr.
Drahmi = 6 obol : 4.3 gr.
Tetrobol = 4 obol : 2.85 gr.
Triobol(hemidrahmi) = 3 obol : 2.15 gr.
Diobol = 2 obol : 1.43 gr.
Trihemiobol = 1.5 obol : 1.07 gr.
Obol = : 0.72 gr.
Tritartemorion = 3/4 obol : 0.54 gr.
Hemiobol = 1/2 obol : 0.36 gr.
Trihemitartemorion = 3/8 obol : 0.27 gr.
Tetartemorion = 1/4 obol : 0.18 gr.
Hemitartemorion = 1/8 obol : 0.09 gr.
Bu sistemde en ufak birim olan hemitartemorion, en büyük birim olan dekadrahminin 1/480’ine eşittir. Unutulmaması gereken başka bir şey de, bu birimlerin hepsinin düzenli olarak basılmadığıdır. Dekadrahmi nadiren, özel durumlarda basılırken bazı kentlerde obolün alt birimleri hiç basılmamıştır. Attika sikkeleri ortalama fiyatları 3.000 – 25.000 arasında değişmektedir. örnek olarak üst resimdeki athena, baykuş sikkesi 21.000 YTL dir.
Euboia yada Eğriboz Adası. Yunanistan’ın Girit’ten sonra en büyük adasıdır.
Euboia ağırlık sistemi birimi 17.2 gr.lık tetradrahmidir. Trite ve hekte alt birimleri vardır. Attika sistemine dahil olduğu M.Ö. 6. yy. sonlarına kadar Euboia’da; Khalkidike ve Sicilya’daki Euboia kolonilerinde (Himera, Naksos, Zankle), Samos’ta (elektron) kullanıldığı ortaya konmuştur. Euboia sikkeleri ortalama fiyatları 1,500 – 3.000 YTL arasında değişmektedir.
Fenikeliler (Rumca: Phoiníkē), Antik Çağ’da yaşamış Sami dillerine mensup bir dil konuşan Akdenizli kavimdir. (Antalya)
Fenike ağırlık sistemi birimi 7 gr.lık gümüş şekildir. Sidon, Tyre ve Byblos’ta kullanılmıştır. Fenike sikkeleri 3.000 – 20.000 arasında değişmektedir. örnek olarak üst resimdeki fenike sikkesi fiyatı 2250,00 EUR
Sakız adası, İzmir, Çeşme Chios, Ayvalık Midilli, Bodrum Kos, Kuşadası Samos, Kaş Meis, Marmaris, Rodos adasını kapsayan bölgedir.
Khios veya Rhodos ağırlık sistemi birimi 15.6 gr.lık tetradrahmidir. Drahmi ve diğer alt birimleri vardır. Khios, Rhodos, Ainos ve M.Ö. 4. yy.’da Küçük Asya’da yaygın olarak kullanılmıştır.
Mora Yarımadası’nı Yunanistan anakarasına bağlayan Korint Kıstağı’nın üstünde yer alan bir Yunanistan şehridir.
Korinthos ağırlık sistemi birimi 8.6 gr.lık stater (=her biri 2.9 gr. ağırlığında üç drahmi). Korinthos, Ambrakia, Leukas ve kuzey-batı Yunanistan’da kullanılmıştır. 2 Attika drahmisine eşit olup, ağırlık ölçüsü Euboia ağırlık ölçüsünün yarısı kadardır. Korinthos sikkeleri ortalama fiyat 3.000 – 10.000 YTL arasında değişmektedir.
likya Günümüz Teke Yarımadasını kapsar. Antalya ilinin batı kesimi, Muğla ilinin güneydoğu ucu.
Lykia ağırlık sistemi birimi, 8.3-8.6gr.lık stater (Lykia’nın batısında); 9.5-10 gr.’lık stater (Lykia’nın orta bölgesinde). likya bölgesi sikkeleri ortalama fiyatları 4.000 – 15.000 YTL arasında değişmektedir. örnek resimdeki klasik dmnem domuz parası 10.000 YTL civarındadır.
Milet Anadolu’nun batısında, Ege bölgesinde Büyük Menderes Nehrinin hemen ağzına yakın deniz kıyısında bir antik liman şehridir.
Miletos ağırlık sistemi birimi 14.1 gr.lık stater. 1/96’ya değin inen elektron alt birimleri basılmıştır. İonia’nın güneyinde (Miletos, Ephesos, Khios vd.) elektron sikkelerde; Lindos, Melos gümüş sikkelerinde kullanılmıştır. miletos sikkeleri ortalama fiyatları 1.500 – 5.000 YTL arasında değişmektedir.
Pers ağırlık sistemi birimi 8.35 gr.lık altın dareikos, 5.35 gr.lık gümüş siglostur (M.Ö. 5. yy.’da 5.55 gr.’a yükselmiştir). Altın: Lydia, Persia, Lampsakos’ta; gümüş: Lydia, Persia, Anadolu’nun güneyi, Kıbrıs’ta (çift siglos), M.Ö. 4. yy.’da Abdera ve Maroneia’da yaygın olarak Batı Anadolu’da kullanılmıştır. Pers sistemi, Kroisos’un Lydia sisteminden alınmıştır. bu sikkelerin ortalama fiyatları 2.000 – 25.000 YTL arasında değişmektedir. örnek resimdeki altın sikke ortalama fiyatı 21.000 YTL civarlarındadır.
Foça, Türkiye’nin İzmir ilinin bir ilçesidir. İlçenin doğusunda Aliağa, güneyinde Menemen ilçeleri, batısında ve kuzeyinde Ege Denizi bulunmaktadır.
Phokaia ağırlık sistemi birimi 16.1 gr.lık elektron stater ve alt birimler (özellikle hekte) basılmıştır. Phokaia, Lesbos ve Kyzikos’ta kullanılmıştır.
Sisam Yunanistan’da, Ege Deniz’inde, Dilek Yarımadasının karşısında bir ada.
Samos ağırlık sistemi birimi 13.1 gr.lık tetradrahmi. Triobol ve daha ufak alt birimler de basılmıştır. M.Ö. 5. yy.’da Samos’ta kullanılmıştır. samos sikkeleri ortalama fiyatları 3.000 -50.000 YTL arasında değişmektedir. örnek olarak alt resimdeki sikkenin ortalama fiyatı 35.000 YTL civarlarındadır.
M.Ö. AR Tetradram, 14.60 gr. (24.5mm, 12h). Aslan başı arka yüzü HΓHΣIANAΞ, yanda zeytin dalı, monogram, oküz ve aşağıda ΣA;
İstanbulun Anadolu yakasını, Kocaeli, Adapazarı, Bolu illeri tamamı, Zonguldak’ın batı yarısı ile Bilecik ve Bursa illerinin kuzey kesimlerini kapsar.
Kabaca orta-kuzey Türkiye’ye tekabül eden antik Bithynia ili, batıda Asya’nın Küçük, güneyindeki Galatia’nın, Doğu’nun Pontus’un ve Kuzey’in Kuzey’in arasındaki verimli bir ovada bulunuyordu. Bir ticaret kavşağında yer alan Bithynia, yüzyıllar boyunca gelişti ve çok değerliydi. Vadileri, bol miktarda tahıl ve oyun sunmuş; eteklerinde kömür sağlanmış ve mükemmel liman sürekli bir ticari mal akışı sağlamıştır. Bithynia sikkeleri ortalama fiyatları 2.000 – 10.000 arasında değişmektedir.
Dip Not Önemlidir. sikke fiyatlarındaki fark sikkelerin basım tarihine göre değişmektedir. örnek olarak arkaik dönemde basılan sikkeler yüksek fiyatta, klasik dönemde basılanlar orta, helenistik ve roma dönemlerinde basılanlar düşük fiyattadır. Bazı sikkeler ise nadir olduğu için basım tarihine bakılmaksızın çok yüksek fiyatta satışa sunulur. örnek olarak nadir sikke fiyatları 200.000 YTL ye kadar müzayede edildiğini gördük.
Miletos elektron paraların güncel fiyatı nedir