Milattan yüzyıllar öncesine dayanan değirmenin tarihi 20 yüzyıla kadar işlevini sürdürmüş tesislerdir. Temel işlevi buğday, mısır gibi benzer besin kaynaklarını una çevirmek için kullanılan ticaret alanıdır.
Her değirmen de define olur diyemeyiz fakat definenin en çok olduğu belirgin noktalar diyebiliriz. Bir kuyu, kilise, köprü gibi definenin sıkça alındığı noktalar neyse değirmenlerde bunlara eş değerdir.
Bir değirmene girdiğinizde ilk bakmanız gereken nokta değirmen taşının altıdır. Dikkat edin 2 adet değirmen taşı vardır, biri üst biri alt siz alt değirmen taşına bakacaksınız. Bu yere sabit olur, bu taşın altında hakçının parası olur. Hakçı demek değirmenci demektir bunuda belirtelim. Diğer değirmen taşı ise ortası delik olup 120 cm çapında 25 cm kalınlığındadır. Bu üste koyulan değirmen taşıdır seyyar olan.
Arklar Suyu değirmene yönlendirmek için oluşturulan kanallardır. Medeniyete göre isimler, hark, bağlak ve su kanalı olarak değişir. Bunun hemen önünde oluk vardır, bu oluk ark ve değirmen taşı arasında kalan bölümdür. Ana ve seğirgim oluğu şeklinde 2 bölümden oluşur dikkat edin ana oluğun altında sayısı belirsiz miktarda para mevcuttur. Bu para savak yerinin hemen altındadır. Savak ise oluğun değirmene birleşen yerindedir istenildiği zaman su savaktan açılarak değirmene girmesi engellenir.
Ana oluk ise beton kanaldan yapılır, seğirdim oluğu bazen beton bazende tahtadan yapılan dörtgen şeklindedir. Seğirdim oluğu tam olarak ana oluk ve değirmen taşı arasında kalıp suyu değirmene veren oluktur. Bunun şu anda var olması mümkün değil büyük ihtimal çürümüştür siz yeri bulmak için kafanızı kullanın ana oluğu kafanızda canlandırın. Son olarak seğirdim oluğu olmayan değirmenlerde vardır bu durumda ana oluğu takip etmeniz yeterli olur.
Değirmendeki değirmen taşının çarktan geçen suyun giderine domuzluk denir. Ortalama 100-200 cm genişliğindedir. Çarktan çıktıktan sonra domuzluktan dökülen suyun alt arkasına iyi bakın bir miktar para buradadır. Allah hayırlı günlerde harcamak nasip etsin. Bu domuzluğun medeniyete göre isimleri farklıdır. Bazı medeniyetler değirmen altı, su akamağı, karanlık oda, donuzluk, dovuzluk gibi farklı isimler kullanmıştır.
Çark evinin uzunluğu ortalama 4 metredir, tesisteki görevi değirmenin dönmesini sağlar. Aşağı yukarı her değirmende çark evi bulunmaktadır. Bir çok değirmen yıkıldığı için bunun yerini tam olarak kestirmek zordur. Yukarıda anlatılan para yerleri tam olarak çark evi etrafındadır. Kısacası değirmenlerdeki ana merkez çark evidir.
Üğütülecek arpa yada buğdayı koyulan yere denir. Bu tekne biraz askıda olur tekneden akan tahıllar önce şeytan teknesine sonra değirmen taşına iner. Evet bu teknenin tam altındaki zemin taşa bakın size yetecek kadar para buradadır.
Her değirmende değirmenci odası vardır. Değirmencinin kalmış parası varsa bu odada bulmak mümkündür. Değirmen gömmesi ise değirmendeki ocaktır. Ocağın altında çember biçimde bir yassı taş vardır, evet bu taşın altına bakmayı unutmayın soygunlar için saklanmış değirmenci parası burada saklıdır.
Not: Her değirmenin mimari yapısı bir değirdir bu anlatılanlar çok eski zamanlardan kalma değirmenler içindir. Yakın tarih değirmenler biraz daha gelişmiş olup onların definelerini bulmak için bentlerdeki yapı taşlarını kontrol edin. Bu taşlar arasında kapak olanlar vardır. Birde değirmen içi yada çevresindeki yerel taşlarda define işareti olup olmadığını mutlaka kontrol edin. Değirmen terk edildikten sonra başka biri tarafından saklanmış paralar bulmak olası ihtimaldir.
Su Değirmeni Su Taşıma Sistemleri arasına saklanan paralarda iyidir. en az domuzluk kadar popülerdir. Aşağıda oluğun ne olduğunu anlamanıza yardımcı olacak yazı var. Bize esas gerekli olan definedir. definede işte bu oluğun altı ve yan kenarlarında olur. Özellikle alt resimdeki gibi parçalı taşlardan yapılmışsa her bir taşın arkasına metal testi yapılmalıdır. Dediğimiz gibi oluk en az domuzluk kadar önemlidir.
Suyu değirmene götüren sistem. “Ark” ismi yanında Anadolu’nun bazı yerlerinde ark yerine bağlak, bent, hark, su kanalı adları kullanılır.
Oluk/Ana Oluk: Suyu değirmene taşıyan sisteme denir. Ana oluk saç veya son dönemlerde olduğu gibi betondan yapılır. Arazinin az veya çok meyilli olmasına göre oluğun uzunluğu değişiklik göstermektedir. Oluklar, düz bir sistemden oluşan “seğirdim oluğu” ile “oluk/ana oluk” olmak üzere iki ayrı kısımdan oluşur.
Çay kenarlarına kurulmuş olan değirmenlerde değirmenin dönmesini sağlayan suyun toplandığı ana oluğun uzunluğu da suyun debisine göre 2 metreden 25 metreye kadar değişebilmektedir.
Seğirdim Oluğu: Ark biçiminde, tahtadan yapılan üstü açık, dörtgen biçimindeki oluğa denir.
Seğirdim oluğu üst savacakla dik oluğun önünde yer alır. Bazı değirmenlerde bu oluk bulunmaz. Anadolu’nun bazı yerlerinde buna “arkuru oluk”, “düz oluk” da denir. Seğirdim oluğu ya 20 cm genişliğinde üç parça tahtadan veya 25 cm çapındaki ağacın 15 cm genişliğinde yarım ay biçiminde oyulmasıyla oluşturmaktadır. Üstü açıktır.
Son zamanlarda seğirdim oluğunun aynı ebatlarda olmak üzere betondan da yapıldığı görülmüştür. Tahtadan yapılan seğirdim oluğunda tahtaların uzunluğu arazinin dik olup olmamasına göre kısa veya uzun olur. Eğer arazi az meyilli ise seğirdim oluğu uzun, eğer çok meyilli ise kısa olur. Seğirdim oluğunun uzunluğu 2 metre ila 6 metreye kadar değişir. Bazen bu uzunluk 9 metreye kadar çıkar.
Seğirdim oluğu, tahta, beton veya saçtan oluşan oluğun bağlandığı yer-de toprak zemine bağlanır. Oluğun ana oluğun betondan yapıldığı son dönemlerde, seğirdim olu-ğunun sonradan kaldırıldığı da görülmüştür.
Irmak kenarına kurulan değirmenlerde oluğun uzunluğu 2 metre ila 3 metre arasında değişir. Oluk havuz biçimindedir. Çapı aşağıda da yukarıda da aynıdır. Bu tür oluklarda suyun çarka ulaştığı yerin (boyranın) çapı 15 veya 20 cm olur.
Oluk / Ana Oluk: “ambar” ve “karanlık oluk” olmak üzere iki kısımdan oluşur. Oluk düzeni ile ilgili bir örnek verecek olursak 10 metrelik bir değirmen oluğunun 6 metresini “karanlık oluk”, 4 metresini “ambar” oluşturur. Çay kenarlarında kurulan oluklarda çap aşağıdan yukarıya doğru genişler. Oluğun genişlediği yere “ambar” adı verilir. Oluğun en aşağısında yer alan boyranın çapı suyun durumuna göre değişir. Su az ise boyranın çapı 4 cm, çok ise 6 cm civarında olur.
Kaynak: Define sohbeti MendereS
Selamın aleyküm abilerim bende değirmen taşına benzer bir taş var yardımcı olurmuaunuz