Kare oyma, dikdörtgen oyma ve üçgen işaretleri anlamdaş işaretlerdir. Bu oymalar oda işaretidir, yuvarlak kadar olmasa’da sıkça rastlarız. Genelde oda içinde mezar anlamına gelir, ölçülerine göre mezarın yapısı ve derinliği kendini ele verir. Derinliği ortalama 3. cm olan karenin mezarı 2 metre civarlarındadır. Oyma derinlik kaç cm ise 7 ile çarparak mezar derinliğini anlamış oluruz. Bu ölçülerle odanın taban seviyesine gelir şekilde olur. İçerideki odanın’da boşluk seviyesini hesap ederseniz bu mezar 1,5 metrede bulunabilir.
Dediğimiz gibi derinlik ölçüleri odanın tabanına denk gelir şekilde hesaplanmıştır. Odanın tavan taban arası hesaplanıp çıkan rakamdan düşürülmelidir.
Kare oymalarda aslında birer yuvarlaktır, işaretlerin gelişmesiyle ortaya çıkmıştır. Antik çağda ölen her kişiye yuvarlak oyma yapılırdı. Zamanla statü farkı baş gösterince oymaların’da farklı olması gerektiği düşünüldü. Liderlik vasfına sahip kişilerin oymaları yuvarlak değilde köşeler verilerek kare, dikdörtgen ve üçgen şeklinde tasarlanmaya başlandı. Mezarları’da direk toprağa değil zemin altına odalar yapılarak defnedildi. Bu şekilde kişinin diğer insanlardan farlı olduğu belirlendi.
Orta büyüklükteki kare ve dikdörtgen oymaların mezarları işaretin yapıldığı kayadan en fazla 50 metre uzak olmaktadır. İşaretin yapıldığı kaya incelenmeli ilk etapta gözle az görülür ince kanal aranmalıdır. Bu kanal bize yön verir. Kanal yoksa kaya yüzeyi ne durumda yontma var’mı bakmamız gerekir. Eğer yontma varsa bu düz gibi görünür ama düz değildir. Farkın nerede olduğunu kayayı okşayarak anlayabiliriz. Neredeyse bütün kiliselerde dikdörtgen oyma bulabiliriz. Bu oymalar papaz mahseni, kilise eşyalarının koyulduğu odanın olduğunu anlatmaktadır.
Kare yanında yuvarlak varsa bu bize birden çok oda olduğunu anlatır. Yine kare içinde yuvarlak varsa bu odaların içeriden geçiş şeklinde tasarlandığını anlatır. Kare sayısı kaç adet ise o kadar sayı mezar vermektedir. Kayanın ön tarafında düz toprak zemin varsa boşluk testi yapılmalıdır. Kare yanında kaya mezar yapılmaya müsait kayalar varsa onlara’da boşluk tespiti yapılmalıdır. Kareler ayrıca kaya mezarı’da vermektedir. Kaya oyularak oda yapıldığına göre buna’da kare yada dikdörtgen işareti yapılabilir, bunun örnekleri mevcuttur.
Sergen kayalık dediğimiz dik ana kayalara yapılan kare oymaların mezarları biraz daha uzak olmaktadır. Dikdörtgen oymaların orta küçük boyutta olanları bayan mezarına işarettir. Bu genelde yatay kayalara resmedilir. Yanında ince kanal bulmak mümkündür. Mezar bulunduğu tepede olur dere doğu taraftadır. Bu tip bayan mezarlarının olduğu yerde derenin karşısında erkek mezarları mevcuttur. Bunlar roma mezarlarıdır.
Üçgen işareti diğerlerine nazaran biraz daha kıymetlidir. Odası daha göz alıcı olur. Karelerden farkı zemin altı değil ayakta girilebilen mağara türü oda şeklinde görülür. Kesin girişi vardır. Yön bulmak için üçgenlerin uzun tarafına bakın. Ayrıca üçgenin uzun tarafı yukarı yada aşağı şeklinde değişiklik göstermiş ise bu bayan yada erkek olduğunu anlatır. Özellikle şelale yakınlarında dik kayada olan üçgenler varsa buda şelale içinde giriş olduğunu anlatır. Aşağı sarkarsın şelale suyunun düştüğü yere iner oralarda giriş ararsın. Bu bazen şelale suyunun arka tarafında bile olur.
Normal arazide denk geldiğiniz üçgenlerin yanındaki kanalların uzun tarafına bakın. Yakında yığma var’mı bakın. Ayrıca üçgen çatal ağzı’da verir. Dere çatalı, yol çatalı buralara gidin. Tabi en çok bulunduğu yerlere yakındır, bazen uzağı verir. Üçgen yunan alfabesinin 4. harfidir adı delta’dır ona göre’de ip ucu arayın…
Unutmayın üçgen kare ve dikdörtgenden daha değerlidir. Üçgenden daha değerli olan tek kare papaz mahseni için yapılan karedir. Bunlarında ölçüleri büyük olur, yakınlarda kilise olur, bunun dışında üçgen her zaman değerlidir. Bu tip anlamdaş işaretlerin odalarını bulmak çok kolaydır. İşaretleri çözemez iseniz boşluk tespiti ile kolayca bulunabilir. Boşluk nasıl bulunur bunu daha önceki makalelerimiz’de ayrıntılı şekillerde yazdık.
Kare oymalar aslında kare değil yuvarlak oymanın gelişmesinden sonra ortaya çıkmış işarettir. Yuvarlak oymalar İşaretlerin gelişmesi ile köşeler verilerek kare şekli verilmiştir. Bu dik dörtgen ve üçgen içinde geçerlidir. Ölen kişide liderlik vasfı varsa bu kişilerin oymaları düz yuvarlak değil köşeler verilerek kare, dikdörgen yada üçgen şekli verilmiştir.
Burada anlamamız gereken üçgen, dik dörtgen ve kare oymaların mezarları diğer mezarlara oranla daha değerlidir. Liderlik vasfı olan kimselere addedilen işaretlerdir. Mezarları her daim oda şeklinde olur. Bunlar zemin altı oda mezar bazende mağara türü girişi olan oda şeklindedir. Kaya mezarlarda bir diğer oda mezar çeşitlerindendir, kaya mezarlar içinde bu işaretler kullanılmıştır.
Kare ve dikdörtgen oyma işaretleri kesinlikle mezar işaretidir. Bu işaret kaya mezar, oda mezar, kilise ve en önemlisi bayan mezarıdır. Oyma ölçüleri bize ne tür bir mezar olduğu hakkında bilgi verir.
4.5 derinliğindeki bir kare oyma kilise mezarlığı olduğunu anlatır. Bu ölçülerdeki kare oyma mezar derinliği ile doğrudan ilişkilidir. 4.5 x 7 = mezar derinliğini verir. Bu tür kiliselere ait kare oymalarda oymaya bağlı kanal olma ihtimali oldukça yüksektir. Burada kanal boyu ölçülür çıkan c.m. x 7 = kanal istikametinde mezarı kolaylıkla bulabiliriz.
Daha küçük boyutlardaki kare oymalar statü yüksek erkek mezarı olduğunu anlatır. Yanında yuvarlak oymalar olan kare oymalar yine bölgede mezarlar olduğunu anlatır. Burada dikkat etmemiz gereken en önemli husus kaya bitimine en yakın yuvarlak oymadır. Bize yön veren işaret budur. Kare oymanın kaya bitimindeki yuvarlak oyma istikametine doğru araştırma yapmamız gereklidir.
Orta ve küçük boyutlardaki dikdörtgen oymaların bayan mezarı olma ihtimali oldukça yüksektir. Bir kaç tane orta boy dikdörtgen oyma varsa bölge Romalılara ait bayan mezarlık alanıdır. Bu işaretlerin doğu tarafında erkek mezarları olur. Alt resimdeki orta büyük kare oymalar zemin altı oda mezar işaretidir.
Diğer Anlamları ise. Oyma işaretleri, sunu çanağı bir başka deyişle kutsama suyunun döküldüğü taştır. Tam adı ise sunak taşıdır. Burada ölülere sunum yapılır.
Evet bu kadar çok. defineci literatüründe oyma işareti diye geçer bizde oyma diyerek söze başlayalım.
Bunların yapılmasındaki amaç ölüye sunum yapmak içindir. Yiyecek içecek şifalı su vs. Bir kayada birden fazla oyma varsa muhtemelen oyma sayısı kadar mezar vardır. Eğer çok fazla 10-20 civarlarındaysa burası mezarlık alanıdır. Tek oyma çift oyma ve 3 oyma mezar sayılarıda oyma sayısı kadardır çoğaldıkça iş değişir.
Bazı arkeolojik kazılarda mezarların dizilişi ele alındığında tıpkı kayadaki oyma dizilişi ile aynı olduğunu gördük. 1 mezar 1 oyma, diğer mezar ilk mezarın diyelimki 5 metre sağına yapılmış. Bu mezarın oymasıda ilk yapılan oymanın 5 cm sağına yapılmış. Bu şekilde mezarların dizilişi ile kayadaki oymaların dizilişi aynı oluyor. Tabi hepsi değil bazılarında böyle çıktı.
Oymalarla ilgili çok yazdım belki 10 tane bitirme ödevi benzeri makalem vardır. Burada yüzeysel olarak yazmak gerekirse büyük oymanın mezarıda büyük olur. Bazı oymaların derinlikleri mezar derinliklerini verebilir. Bunada hepsi diyemeyiz; bazıları için geçerlidir. Derinlik olarak 1 cm 70 cm hesaplanmalı. Mesela oyma derinliği 10 cm ise bu mezarın derinliği 7 metredir. Tabi adam arşını kullandıysa. Dirsek ölçü birimini kullandıysa 4,5 metre çıkar. Burada ne anlarız bu ölçüler aslında hep vardır ama bilen yok.
Mesela ayak ölçüsüde çok kullanılmış oda 33 cm. Kulaç dersen tam aklımda değil tahmini 110 cm olması lazım. Yapmamız gereken tüm ölçüleri dikkate almak. Bunu gömenin hangisini kullandığını nereden bileceğiz adamın keyfi hareketi olabilir. Bize düşen hepsini dikkate almaktır.
Bu konuya geçmişten farklı yeni bilgiler eklemek istedim. Bakın en aşağıdaki resme işte bu resimdeki tabure mezarlık alanlarında çok olur. Çoğu böyle güzel tıraşlanmış değildir. Mezarlıkta bunların olmasındaki neden defin işlemi sırasında kadınların ayakta durması yasak olduğu için bu taburelerde otururdu. Tabure yoksa yere çomeşir. Kısacası defin yapılırken yada ziyarete gelindiğinde ayin yapılırken kadınlar ayakta olmaz mutlaka oturur. Bunların hepsi ritüel yani gelenekle alakalı.
İyi anlatabildim mi acaba ? gerçi biz amatör yazarız anca yazabiliyoruz. Başka bir makalede görüşmek üzere esen kalın.
Kaynak Define Sohbeti MendereS
