Gözeleri: Özellikle arazide gömü yapanlar için en ideal nirengi noktalardan biride çeşmelerin gözelerdir. Bunları bulabilmek insanı uğraştırabilir. Çünkü pek çoğunun yeri kaybolmuştur. Ancak pınar ve çeşmelerin kendileri de önemli noktalarıdır.Bunların üst kısımları 7-11-40 adım gibi ölçülerle saklama noktası olarak kullanılmıştır.Bir de çeşme ve pınar gömülerinde 4 yönden birisi baz alınır ve imkan varsa çeşme üzerine bu işlenir.Dikkatli bir bakıcı tahrip olmamış böyle bir çeşme kaidesinde bu işareti yakalayabilir.Bazı define uzmanlarının ifadelerine göre çeşme gömüleri,suyun aktığı yönde değil;tam arka istikametinde olmalıdır.Ancak çok sağlıklı bir bilgimizi ortaya koyalım:Çeşme ile yakın mesafedeki bir tepeyi üçgen alan gömücü,malzemesini çeşme ile tepeye üçgen gelecek şekilde koymuştu.
Çeşme ile tepe zirvesi 10 adım idi ve üçgen noktasındaki para da tam 110 adım da sabit gibi görünen bir kayanın altında idi.
Çeşmelerin yapı durumu müsait ise işlenmiş taşlarının içine ya da kaidesinin dibine gömüldüğünü anlatan kişiler de vardır. Balık,yılan ve kaplumbağa ve baston gibi değişik motifler buraların genel işaretleridir.
Paraların ve eşyaların çeşme/pınar yakınlarına gömülmesinin sebebi buraların bir nirengi noktası olması kadar aynı zamanda eski bir düşüncenin mirası olan anlayıştır.O da çeşmelerin kendisinin değil ama onun derinlerden gelen gözesinin suyu sakladığı gibi paraların da burada saklanacağına olan inançtır.
Çeşmeler öncelikle araştırılması gereken yerler olarak bilinir. Kurumuş da olsa çevresi mutlaka iyice araştırılmalıdır. Çeşme üzerinde işaret olup-olmadığı araştırıldıktan sonra çeşmenin arkasında ve yanlarında farklı bir taş aranmalıdır. Sabir kaya varsa bu önem taşımaktadır. Çeşme taşının üstünde horasanlı bölge varsa buraya da dikkat edilmelidir. Çeşmenin yalağı da önem arz eder. Bir görüşe göre çeşmeler Yunan veya Ermeni oluşlarına göre özellik gösterirler. Kubbeli çeşmeler Yunan yapımı olup mal veya para depodadır.Çeşmeye de yakındır. Oysa Ermeni çeşmelerinde gömü mezar içerisinde olur. Ayrıca mezar dereye yakındır.
Tarih önceleri yapılan muhtelif kuyuların duvarlarında bir giriş yapılarak acele olarak define saklanmıştır. Bu nedenle rast geldiğiniz kuyuların duvarlarını iyice kontrol ediniz. Kuyunun duvarlarına iyice bakınız. Define kuyu duvarında bir giriş yapılarak saklanmıştır. Bu giriş mezara uzanan bir girişte olabilir.
Çok önemli bir define işaretidir. En dibe kimse define malı bırakmaz. Ama yinede sürekli su içinde olan bir yer taş duvar ile örülmüş ve emanet içine bırakılmış olabilir. Kuyuların iç çeperi çeşitli şekillerde inşa edilmiş olabilir. Kuyu horasan ile yapılmışsa elektronik cihazlardan faydalanmaya çalışılır. Bu durumda 1,5 metre ile 5 metre arasında bir derinlikte duvarlarda bir emare aranır.
Ancak kuyu iç çeperi örme taş ise yine aynı derinlikler arasında diğer taşlardan tamamen farklı olabilecek ve göze batan bir taş veya kapak benzeri bir şey aranmalıdır. Bu farklı taş söküldükten sonra define yerine ham toprak veya kemik veya kırık tuğla parçaları çıkabilir. Araştırmaya devam edilir. Aynı yönde 3-7 adım arasında bir mesafede gömü dışarıdan gömülmüştür. Duvardaki taş sadece gömünün yönünü vermiştir. Kapak değildir.
Kuyular bazen ibrik sembolü ile de gösterilebilmektedir. Ayrıca 3 adet kuyu tespit edilmesi durumunda en küçüğü üzerine yoğunlaşılmalıdır. En küçük mezarın Çocuk Mezarı daha önemli olması gibi.
Birde son olarak kuyudan su çekme mekanizmasının toprakla temas ettiği noktada da araştırma yapmakta fayda vardır.
