Sikke fiyatları nı belirleyen en önemli etken alıcı koleksiyonerlerdir. Kendi koleksiyonunda var olan bir sikkeye iyi para vermezler, fakat koleksiyonunda olmayan sikkeye iyi para verirler. Bunu öncelikle belirtelim.
Bunun dışında kronoloji yani basım tarihi bakımından Daha eski olan sikke yenilere göre daha pahalıdır. Sikke üzerindeki portreler ve rölyefler çürümüş tanınmaz hale gelmiş olmamalıdır. kondisyonu iyi olmalıdır.
Eski ve nadir bulunan sikkeler en değerli sikkelerdir, örnek olarak Lidya, büyük iskender ve efes sikkeleri en değerli sikkelerdir. M.Ö. 300 lerden daha önlecerinde kullanılan bu sikkeler nadir bulunduğu için ortalama fiyatları 8,000 $ (35.000 TL) başlayıp 60.000 $ (300.000 TL) ye kadar müzayede edildilmektedir. Aşağı resimde bir efes sikke örneği veriyoruz ortalama fiyatı 6.400 USD, Yani 40.000 TL civarı.
Efes. tetradrachm (23 mm, 15.07 gr,). Üst tarafta E – Φ, / Magistrate EOΠAΘIΔHΣ’den görülen kavisli kanatlı, torakslı arı, sağa dönmüş geyik, arkasında palmiye ağacı . Fiyat 6.400 USD, 40 bin TL civarı.
2- sırada ise sikkenin kondisyonu gelir, çok fazla deforme olmamış sikkeler biraz daha değerlidir.
3- mesele ise sikkenin metalidir, altın sikkeler 1. sıradayken elektron sikkeler 2. sırada tutulur, elektron dediğimiz altın gümüş karışımıdır, 3. sırada ise bronz, bakır sikkeler gelir.
4- Sikke Birimleri aslında fiyatları belirleyici en önemli etkenlerdendir. Drahmi, Dareikos, Stater, en yaygın sikke birimleridir. Stater 13,6 gr. Drahmi 6,1 gr. Dareikos 8,35 gr. bunlarda gramı ve çapı en yaygın olan sikke birimleridir.
5- Sikke lejandlarıda yine önemli fiyat belirleyicidir.
a. Sikkeyi basan halkın veya hükumetin adı.
b. Sikkenin basımından sorumlu magistratın (memurun) adı.
c. Sikke tipini açıklayıcı bilgi.
d. Sikke kalıpçı-sının adı.
e. Sikkeyi basan şehir.
Bunların hepsi sikke fiyatını belirlemede dikkate alınır.
Üst resimde lidya kralına ait sikke örneğidir, örtalama fiyatı 15.000 USD yani 45.000 TL civarlarındadır. Lidya Kralı; Stater (16 mm, 8.05 g). Tahmini: 16.000 USD. 75.000 TL.
Üst resim ise yine lidya kralı gümüş sikkesi. Gümüş (10.59 gm), M.Ö. 565-546. ortalama fiyatı 25.000 TL.
MACEDON KINGS. Philip III Arrhidaios, MÖ 323-317. Stater (Altın, 18 mm, 8.58 g, 6 saat) ortalama fiyatı US$ 4,500 – 28.000 T.L.civarı.
Yukarıdaki örnek sikkeler fiyatları yüksek olan sikkelerdir, hepsi M.Ö. basılmış sikkelrir, Birde M.S. basılmış sikkeler var bunların en yaygın olanı roma ve bizans sikkeleri, özellikle M.S. 800 yıllarında basılan bizans bakır paraları çok değerli değildir, oksitlenmiş üzerindeki resimler kaybolmuşsa tanesini 300-400 T.L.ye ancak alırlar.
Kronoloji bakımından M.Ö. basılan sikkeler şu şekilde sınıflandırılabilir.
M. Ö. 700 – 480 Arkaik Evre
M. Ö. 480 – 415 Klasiğe Geçiş
M. Ö. 415 – 336 Yüksek Klasik Evre
M. Ö. 336 – 280 Geç Yüksek Klasik Evre
M. Ö. 280 – 146 Düşüş Evresi
M. Ö. 146 – 27 Düşüş Evresinin Devamı
Sikke Fiyatları neye göre belirlenir daha anlaşılır olması adına, örnek olarak Attika ağırlık sistemini incelememiz de yararlı olacak kanısındayım.
Dekadrahmi = 10 drahmi : 43 gr.
Tetradrahmi = 4 drahmi : 17.2 gr.
Didrahmi = 2 drahmi : 8.6 gr.
Drahmi = 6 obol : 4.3 gr.
Tetrobol = 4 obol : 2.85 gr.
Triobol = 3 obol : 2.15 gr.
Diobol = 2 obol : 1.43 gr.
Trihemiobol = 1.5 obol : 1.07 gr.
Obol 0.72 gr.
Tritartemorion = 3/4 obol : 0.54 gr.
Hemiobol = 1/2 obol : 0.36 gr.
Sikkenin üzerinde basıldığı yörenin, ulusun, şehrin, şehri koruyan tanrıların veya bitki ve hayvan figürleri bulunur. Sikkenin üzerindeki yazılara ”lejand” denir. ”Lejand” ise okumak anlamına gelen Latince legere’den gelmektedir.
Sonuç olarak, sikkelerin geçmiş kültür ve uygarlıkların tarihsel, dinsel, askeri, sosyal ve kültürel yapıları ile yaşantıları hakkında bizlere ışık tuttuğunu ve sikkeyi basan devlet, toplum veya kişilerin özelliklerini yansıttıklarını söyleyebiliriz.
En fazla kullanılan ağırlık ölçüleri, esas birimleri ve kullanıldığı yerler aşağıda gösterilmiştir:
Aigina 12.2 gr.lık stater (didrahmi). Drahmi ve daha ufak birimler mevcuttur. Aigina, Sikyon, Elis ve Peloponnesos’daki diğer yerlerde; Boiotio, Thessalia, Phokis ve Lokris’te; Güney Ege adalarında ve Girit’te; Kamiros ve Knidos’ta kullanılmıştır.
Akha 8 gr.lık stater. Drahmi ve triobol alt birimleri mevcuttur. Peloponnesos’tan giden Akhaların kurdukları Güney İtalya kolonilerinde kullanıldığı için bu adı almıştır.
Attika 17.2 gr.lık tetradrahmi. Drahmi (4.3 gr.) ve obol (0.72 gr.) alt birimleri basılmıştır.
Atina, Euboia, Khrenaika ve Büyük İskender tarafından kullanılmıştır.
Euboia 17.2 gr.lık tetradrahmi. Trite ve hekte alt birimleri vardır. Attika sistemine dahil olduğu M.Ö. 6.yy sonlarına kadar Euboia’da Khalkidike ve Sicilya’daki Euboia kolonilerinde (Himera, Naksos, Zankle), Samos’ta kullanılmıştır.
Fenike (Phoinike) 7 gr. şeker. Sidon, Tyre ve Byblos’ta kullanılmıştır.
Khios/Rhodos 15.6 gr.lık tetradrami. Drahmi ve diğer alt birimleri vardır. Khios, Rhodos, Ainos ve M.Ö. 4.yy’da Küçük Asya’da yaygın olarak kullanılmıştır.
Korinthos 8.6 gr.lık stater (=her biri 2.9 gr. ağırlığında üç drahmi). Korinthos, Ambrakia, Leukas ve Kuzeybatı Yunanistan’da kullanılmıştır. 2 Attika drahmisine eşit olup, ağırlık ölçüsü Euboia ağırlık ölçüsünün yarısı kadardır.
Lydia 14.1 gr.lık stater. 1/96’ya değin inen elektron alt birimleri basılmıştır. İonya’nın güneyinde (Miletos, Ephesos, Khios vs.) elektron sikkelerde; Lindos, Melos gümüş sikkelerinde kullanılmıştır.
Lykia 8.3-8.6 gr.lık stater (Lykia’nın batısında): 9.5-10 gr.lık stater (Lykia’nın orta bölgesinde).
Miletos 14.1 gr.lık stater. 1/96’ya değin inen elektron alt birimleri basılmıştır. İonya’nın güneyinde (Miletos, Ephesos, Khios vs.) elektron sikkelerde; Lindos, Melos gümüş sikkelerinde kullanılmıştır.
Pers 8.35 gr.lık altın dareikos, 5.35 gr.lık gümüş siglos (M.Ö. 5. yy.’da 5.55 gr.’a yükseltilmiştir. Altın Lydia, Persia, Lampsakos’ta; gümüş Lydia, Persia, Anadolu’nun güneyi, Kıbrıs’ta (çift siglos); M.Ö. 4. yy.’da Abdera ve Maroneia’da yaygın olarak Batı Anadolu’da kullanılmıştır. Pers sistemi, Kroisos’un Lydia sisteminden alınmıştır, fakat ağırlıkta biraz farklılık vardır.
Phokaia 16.1 gr.lık elektron stater ve alt birimler (özellikle hekte) basılmıştır. Phokaia, Lesbos ve Kyzikos’ta kullanılmıştır.
Rhodos 15.6 gr.lık tetradrami. Drahmi ve diğer alt birimleri vardır. Khios, Rhodos, Ainos ve M.Ö. 4. yy.’da Küçük Asya’da yaygın olarak kullanılmıştır.
Samos 13.1 gr.lık tetradrahmi. Triobol ve daha ufak alt birimler de basılmıştır. M.Ö. 5. yy.’da Samos’ta kullanılmıştır.
1926 tarihli altın var para edermi